Relacja z obchodów 75-lecia utworzenia Batalionu „Zośka”

Uroczystości miały miejsce w dwóch kolejnych dniach:

Dzień I – 24 października 2018 r.

1/ Msza Święta w Katedrze Polowej ul. Długa 13/15 w intencji poległych, zamordowanych i zmarłych żołnierzy, sanitariuszek i łączniczek Batalionów „Zośka” i „Parasol”

2/ złożenie wieńców pod Pomnikiem Powstania Warszawskiego

3/ spotkanie w Centrum Konferencyjnym Ordynariatu Polowego

Dzień II – 25 października 2018 r.

1/ złożenie wieńców pod tablicą na Pałacyku Michlera (Michla) przy ul. Wolskiej 40 i na upamiętnieniu zdobycia „Gęsiówki” (ul. Anielewicza przy ul. Okopowej)

2/ uroczystości w Centrum Konferencyjnym Wojska Polskiego:

- wstęp do uroczystości – Wiesław Paluszyński (tekst w załączeniu)

- wystąpienie gen. dyw. Wiesława Kukuły

- wręczenie odznaczenia i awansów (liczba odznaczonych i awansowanych w załączeniu)

- wystąpienie Piotra Sikorskiego – Przewodniczącego Społecznego Komitetu Opieki nad Grobami Poległych Żołnierzy Batalionu „Zośka” (tekst w załączeniu)

- wystąpienie Rafała Brodackiego – „Zarys historii Batalionów „Zośka” i „Parasol”

- koncert Zespołu Pieśni i Tańca Śląsk im. Stanisława Hadyny

- wystawy p.t. „Batalion AK „Zośka” w dokumentach z Archiwum Akt Nowych” oraz „Zdobycie niemieckiego obozu koncentracyjnego „Gęsiówka” przez Batalion „Zośka” 5 sierpnia 1944 r.”

- spotkanie pokoleń

W drugim dniu uroczystości udział wzięli m. in. żołnierze Batalionu „Zośka” – prof. Tytus Karlikowski „Wąż” – Honorowy Przewodniczący Społecznego Komitetu Opieki nad Grobami Poległych Żołnierzy Batalionu „Zośka” i Jakub Nowakowski „Tomek” oraz żołnierze Batalionu „Parasol” – Danuta Krauze-Pleban „Niuśka”, Maria Wiśniewska „Malina”, Zbigniew Ostoja-Rylski „Brzoza”.

Wśród gości były liczne delegacje wojskowe, w tym delegacja Jednostki Wojskowej Komandosów – ppłk Wojciech Dasiewicz – zastępca dowódcy jednostki oraz ppłk Robert Jawoszek – szef Zespołu Dowodzenia.

Bardzo licznie przybyli żołnierze Wojsk Obrony Terytorialnej.

Lato 1943 r. to ciężki czas dla środowiska Warszawskich Grup Szturmowych Szarych Szeregów.

Ledwie oswoili się ze śmiercią Janka Bytnara „Rudego” i Macieja Dawidowskiego „Alka” a przyszedł kolejny cios. W dniu 20 sierpnia w ataku na strażnicę w Sieczychach zginął Tadeusz Zawadzki „Zośka” prawdziwy przywódca harcerskiej młodzieży.

Śmierć ta spowodowała liczne konsekwencje, przede wszystkim doszło do zmiany struktury dotychczasowego Oddziału Specjalnego „Jerzy” Kedywu KG Armii Krajowej.

(wyjątek z rozkazu por. Ryszarda Białousa – „Jerzego” z dnia 1 września 1943 r.)

1. Z dniem dzisiejszym oddział SS noszący nazwę OS „Wisła” zostaje przekształcony na Baon Kedywu KG 90 Sztuka.

W związku z tym mianuję:

d-cą komp. 1 pchor. Maćka

d-cą komp. 2 pchor. Giewonta

d-cą komp. 3pchor. Kowalskiego Jurka (u „Agata” 75 ludzi)

2. Dla uczczenia pamięci bohaterskiej śmierci na polu walki poległego d-cy OS „Wisła” śp. Tadeusza – Zośki – przyjmujemy go na patrona Baonu, którego nazwa zostaje ustalona na:

Baon Szarych Szeregów „Zośka”

Niech od tej chwili postać przez wszystkich nas umiłowanego kolegi, towarzysza broni, dowódcy będzie wzorem, wg którego budować będziemy swój styl żołnierskiego życia.

3 kompania – 75-ludzi u „Agata” to nic innego jak początek bratniego Batalionu „Parasol”.

Bataliony „Zośka” i „Parasol” pełniły ofiarnie służbę w konspiracji, walczyły w Powstaniu Warszawskim na szlaku bojowym przez Wolę, Stare Miasto po Czerniaków, gdzie wykrwawione, zdziesiątkowane, do końca stawiały opór niemieckim wojskom.

Podczas okupacji i w Powstaniu zginęło prawie 400 żołnierzy „Zośki” i prawie 400 żołnierzy „Parasola”.

Najlepszą recenzją zasług i daniny krwi obu batalionów było przyznanie każdemu z nich w 1968 r. przez Kapitułę Virtuti Militari kierowaną przez gen. Stanisława Maczka Srebrnego Krzyża Orderu Virtuti Militari.

Ledwie minęło powstanie a z inicjatywy pozostałych przy życiu kolegów doszło do podjęcia prac ekshumacyjnych, a następnie chowania poległych na kwaterach na Powązkach.

Już wtedy rodziny poległych żołnierzy zaczęły tworzyć pierwsze wspólnoty, skoncentrowane na poszukiwaniach poległych i ich grzebaniu; m. in. w 1959 r. powstał Komitet Opieki nad Działką Baonu „Zośki” pod przewodem Anny Zawadzkiej – siostry „Zośki” i Jadwigi Romockiej matki „Andrzeja Morro” i „Bonawentury”.

Koniec lat 40-tych przyniósł okrutne represje – kilkudziesięciu żołnierzy „Zośki” i „Parasola” znalazło się na lata za więziennymi kratami.

Ale po wyjściu z więzień, żołnierze „Zośki” i „Parasola” nie oglądali się za siebie, a realizowali szaroszeregowe Pojutrze: zdobywali zawody, na swój sposób uczestniczyli w życiu Ojczyzny, wspierali się środowiskowo, a w drugiej połowie lat 60-tych – wtedy kiedy stało się to możliwe – utworzyli Środowiska.

Środowiska, wokół których przez kolejne lata grupowali się ludzi życzliwi pamięci i szaroszeregowej tradycji.

To środowiska żołnierzy Batalionów „Zośka” i „Parasol”, już w wolnej Polsce, zdecydowali o przekazaniu w 20000 r. wojskowych tradycji a zarazem i Virtuti Militari na ręce komandosów z Lublińca.

Społeczny Komitet Opieki nad Grobami Poległych Żołnierzy Batalionu „Zośka” jest od kilku lat spadkobiercą tradycji obu Batalionów oraz strażnikiem ich pamięci. O tę pamięć dbamy na różne sposoby, poprzez kwesty na kwaterach powstańczych, wydawanie książek, broszur, organizowanie wystaw, uroczystości itp.

Zadaniem naszym – następnego pokolenia – jest przekazanie kolejnym pokoleniom pamięci o Bohaterach.

Dzisiaj w 75-lecie Batalionów „Zośki i ”Parasola”, my – kolejne pokolenia, stoimy przed żyjącymi żołnierzami obu bohaterskich Batalionów i dziękujemy im za to wszystko, co zrobili dla Polski, walcząc o nią i pracując dla niej.

O bohaterach pamiętamy i będziemy pamiętać !

Piotr Sikorski

Drodzy żołnierze Batalionów „Zośka” i „Parasol”, Szanowni Goście,

75 lat temu, zaledwie 25 lat od Odzyskania Niepodległości, pierwsze pokolenie Odrodzonej Rzeczypospolitej zdawało swój sprawdzian z patriotyzmu. Może lepiej powiedzieć, wkroczyło na trudną ścieżkę swej dorosłości. Aleksander Kamiński pisząc swoją monumentalną historię Zośki i Parasola, tak o nich napisał:

„Młodzież Zośki i Parasola nie stanowiła grupy wyjątkowej pod względem ofiarności i bohaterstwa wśród jakże licznych oddziałów Armii Krajowej i innych grup walczących. Polska młodzież w tym ciężkim okresie ujawniła bardziej niż kiedykolwiek swe wartości. Jednakże młodzi ludzie „Zośki” i „Parasola” swoją walkę i służbę pojmowali szerzej niż niektóre inne oddziały ruchu zbrojnego: pragnęli służyć krajowi „dziś, jutro, pojutrze”, aby w życie polskie wprowadzać ideały braterstwa i bezinteresownej, ofiarnej służby oraz postawę świadomego obywatela, dźwigającego z własnej chęci współodpowiedzialność za losy narodu i państwa podczas wojny i pokoju. Dążenia te realizowane były w walce z wrogiem oraz w walce z własnymi słabościami i błędami”.

Słowa te padły 62 lata temu, ale upływ czasu tylko potwierdził tę ocenę Kamyka. Dzisiaj spójrzmy na tych nielicznych, którym było dane dożyć tej rocznicy i którzy mogą dzisiaj być z nami.

Bataliony Zośka i Parasol poniosły ogromne straty w trakcie okupacji, ocaleli żołnierze przeszli zamiast „Parady w Alejach” gehennę komunistycznych represji. Ale oni pragnęli służyć krajowi i tego pragnienia nikt w nich nie złamał. Życiowa droga wielu z nich nie była łatwa, ale to, że dzisiaj spotykamy się na tych uroczystościach: my, czyli pokolenie ich synów, wnuków i prawnuków, żołnierze kontynuujący wojskowe tradycje batalionów, harcerze pamiętający o służbie krajowi : „dziś, jutro, pojutrze”, nauczyciele i młodzież ze szkół imienia bohaterów „Zośki” i „Parasola”, to jest dowód prawdziwości ich służby i trwałości ich idei.

Z perspektywy czasu pisząc w 2009 r. wstęp do ostatniego wydania Książki Aleksandra Kamińskiego „Zośka” i „Parasol” nasza Wielka Przyjaciółka i Kronikarka etosu batalionów, śp. Barbara Wachowicz tak napisała o żołnierzach Zośki i Parasola:

„Oni połączyli pietyzm dla przeszłości z wzorem życia w teraźniejszości. Umieli za Polskę walczyć. Umieją dla niej żyć. Są żywym zaprzeczeniem gorzkiej konstatacji Norwida, że Polak w Polaku to olbrzym, lecz człowiek w Polaku to często karzeł. Udowodnili swym życiem, że i człowiek w Polaku może być olbrzymem”.

W tym roku począwszy od 75 rocznicy Akcji pod Arsenałem uczciliśmy pamięć żołnierzy „Zośki” i „Parasola”, którzy polegli w akcjach dywersji. Składaliśmy kwiaty w 75 rocznicę, Akcji Celestynów, Akcji Czarnocin, Akcji Koppe, Akcji Sieczychy, Akcji Wilanów, pozostała nam 75 rocznica zamachu na Kutscherę w lutym 2019 roku i 75 rocznica Powstania Warszawskiego w sierpniu 2019 roku.

Wczoraj mszą świętą w Katedrze Polowej Wojska Polskiego uczciliśmy pamięć wszystkich poległych, zamordowanych i zmarłych żołnierzy „Zośki” i „Parasola”. Złożyliśmy w imieniu Batalionów „Zośka” i „Parasol” wieniec pod Pomnikiem Powstania Warszawskiego w hołdzie wszystkim ich towarzyszom Broni z Powstania Warszawskiego.

Dzisiaj rano w sposób symboliczny uczciliśmy pamięć poległych w Powstaniu Warszawskim żołnierzy „Zośki” i „Parasola” składając wiązanki kwiatów w miejscu walk Batalionu „Parasol” o Pałacyk „Michlera” i Batalionu Zośka w miejscu zdobycia Obozu Koncentracyjnego „KL Warschau” , zwanego „Gęsiówką”.

W hallu Centrum Konferencyjnego Prezentujemy też dwie wystawy, które są poświęcone Historii Batalionu Zośka i Akcji zdobycia „Gęsiówki”. One pokazują wiele interesujących materiałów historycznych. Pozostała nam do zrobienia wystawa o Batalionie „Parasol”. Ale ją też zrobimy !

Wiesław Paluszyński

Lista awansowanych i odznaczonych

1/ awans na stopień pułkownika otrzymał ppłk Tytus Karlikowski

2/ awans na stopień podpułkownika otrzymał mjr Zbigniew Ostoja-Rylski

3/ awans na stopień majora otrzymali:

- kpt Maria Downarowicz

- kpt. Urszula Katarzyńska-Ballner

- kpt. Jakub Nowakowski

- kpt. Lidia Ziental

4/ awans na stopień kapitana otrzymała por. Barbara Werner

5/ awans na stopień porucznika otrzymały:

- ppor. Danuta Krauze