Facebook

100-lecie urodzin Jana Bytnara „Rudego”

Jan Bytnar – podporucznik Armii Krajowej; harcerz 23 Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Bolesława Chrobrego, dowódca Hufca „Sad” – Południe Grup Szturmowych Szarych Szeregów. Pseudonimy: „Rudy”, „Czarny”, „Janek”, „Krokodyl”.

 

Urodził się 6 maja 1921 roku w Kolbuszowej, rodzice: Stanisław (1897 – 1945) i Zdzisława z domu Rechul (1901 – 1994). Ojciec: harcerz, żołnierz Legionów Polskich, nauczyciel, twórca pierwszej szkoły dla dzieci niepełnosprawnych, więzień w obozie Auschwitz, zginął w trakcie jego ewakuacji. Matka: żołnierz Armii Krajowej, podporucznik, kierowniczka Szkoły Specjalnej w Warszawie, w czasie Powstania Warszawskiego byłą kierowniczką poczty powstańczej w Śródmieściu, otrzymała zaszczytny tytuł: Matuli Polskich Harcerzy. Młodsza siostra miała na imię Danuta – ”Duśka” (1924 – 2008), była harcerką 14 WŻDH „Białej”, łączniczką Grup Szturmowych, działała w Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”, po wojnie była architektem w Biurze Planowania Rozwoju Warszawy.

 

Swoja edukację „Rudy” rozpoczął w Szkole Powszechnej w Piastowie pod Warszawą. Po przeprowadzce rodziny do Warszawy został uczniem szkoły przy ul. Zagórnej 9 na Czerniakowie. Naukę kontynuował następnie w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w klasie o profilu matematyczno-fizycznym. Do tej samej klasy chodzili m. in.: Alek Dawidowski, Tadeusz Zawadzki i Krzysztof Kamil Baczyński. W 1933 roku Jan Bytnar wstąpił do działającej przy szkole 23 WDH, zwanej od koloru chust „Pomarańczarnią”. Przyrzeczenie harcerskie złożył 23 kwietnia 1934 roku, w harcerstwie zdobył następujące stopnie: wywiadowca (1935 rok), ćwik (1936 rok), harcerz orli (1937 rok) oraz najwyższy stopień młodzieżowy Harcerz Rzeczpospolitej (1938 rok).

 

W 1937 roku uzyskał tzw. małą maturę, a dwa lata później w 1939 roku ukończył naukę w liceum już pełną maturą. W tym samym roku zdał również egzamin na Politechnikę Warszawską.

 

Po wybuchu II wojny światowej na apel płk. Umiastowskiego razem ze swoją drużyną harcerską opuścił Warszawę. Po powrocie do stolicy po kilkutygodniowej tułaczce rozpoczął działalność konspiracyjną. Początkowo od października do grudnia 1939 roku, działał w Polskiej Ludowej Akcji Niepodległościowej „PLAN”. Po odejściu z „Planu” do czerwca 1940 roku był łącznikiem w komórce więziennej ZWZ (Związku Walki Zbrojnej), kierowanej przez Kazimierza Gorzkowskiego. W marcu 1941 roku złożył przysięgę w Szarych Szeregach.

 

Stał się jednym z najaktywniejszych wykonawców akcji „Małego Sabotażu”: malował na murach napisy: „Tylko świnie siedzą w kinie”, „Polska walczy”, „Polska zwycięży”, oraz Kotwice – symbol Polski Walczącej. Zrobił to m. in.: na Pomniku Lotnika, stojącym wówczas przy pl. Unii Lubelskiej, w pobliżu siedziby gestapo w al. Szucha. Z gmachu Zachęty zdjął flagę hitlerowską. Skonstruował specjalne „wieczne pióro”, ułatwiające wykonywanie napisów na murach. Był też twórcą specjalnego klucza, który służył do opuszczania latarni, na których były następnie zawieszane polskie flagi.

 

Oprócz pracy w konspiracji kontynuował naukę: wiosną 1940 roku rozpoczął studia na tajnych kompletach na Politechnice Warszawskiej, następnie podjął naukę w Państwowej Szkole Technicznej II stopnia (przed wojną noszącej imię H. Wawelberga i S. Rotwanda).

 

W dniu 3 maja 1942 roku otrzymał stopień podharcmistrza (ukończył wówczas prowadzony przez Jana Rosmana kurs tzw. „szkołę za lasem”. Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty „ Agricola” ukończył w stopniu kaprala podchorążego w styczniu 1943 roku. Uczestniczył też w wielu akcjach bojowych, m. in.: akcji „Wieniec II”, której celem było wysadzeniu pod Kraśnikiem niemieckiego pociągu przewożącego bron i amunicję (31 grudnia 1942 roku). Jako dowódca ubezpieczenia brał udział w ewakuacji mieszkania hm. Jana Błońskiego (2 lutego 1943 roku) w czasie tej akcji został lekko ranny. Wcześniej, w dniu 18 stycznia uczestniczył w akcji na niemieckiego urzędnika.

 

Wczesnym rankiem 23 marca 1943 roku razem z ojcem został aresztowany w swoim mieszkaniu przy ul. Niepodległości 159. Przez trzy dni był okrutnie bity i bestialsko torturowany w siedzibie gestapo przy al. Szucha. Mimo ogromnego bólu i cierpienia nikogo nie wydał.

 

Z rąk gestapo został odbity 26 marca 1943 roku, w zorganizowanej przez Tadeusza Zawadzkiego „Zośkę” słynnej „Akcji pod Arsenałem”. Zmarł cztery dniu później (30 marca 1943 roku) w Szpitalu Wolskim przy ul. Płockiej. Śmierć była skutkiem ran odniesionych w trakcie przesłuchania. Został pochowany 2 kwietnia 1943 roku na Powązkowskim Cmentarzu Wojskowym w Warszawie pod zmienionym nazwiskiem: Jan Domański. Nazwisko to nosił hm. Leszek Domański, Jego drużynowy z Pomarańczarni i profesor z Liceum Batorego. Pogrzeb odbył się z zachowaniem szczególnych środków ostrożności, bez udziału rodziny. Mama Janka mogła odwiedzić grób Syna dopiero wieczorem.

 

Pośmiertnie mianowany harcmistrzem (15 sierpnia 1943 roku), został też odznaczony Krzyżem Walecznych. Współcześnie odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2009).

 

Obecnie spoczywa w jednej mogile razem swoim przyjacielem Alkiem Dawidowskim, który zmarł również 30 marca 1943 roku w wyniku ran odniesionych w trakcie Akcji pod Arsenałem.

KWESTA ON-LINE